ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
ΚΑΙ
ΧΑΝΟΥΚΑ
Από τον Ιουδαϊσμό
κι όχι από τις εθνικές ηλιακές γιορτές
η προέλευση των Χριστουγέννων
Υποστηρίζεται έντονα τα τελευταία χρόνια η δήθεν καταγωγή των Χριστουγέννων από παλαιότερες εθνικές γιορτές, που είχαν σχέση με τον Ήλιο και το χειμερινό ηλιοστάσιο. Αυτό είναι απόλυτα ανακριβές. Η καταγωγή των Χριστουγέννων -όπως και ο,τιδήποτε Χριστιανικού- δεν έχει τις ρίζες του στον Αρχαίο Κόσμο, αλλά στον Ιουδαϊσμό.
Αφού ο χριστιανισμός άρχισε μετά τον ε΄ αιώνα να σταθεροποιείται και χρειάστηκε τους δικούς του ναούς, τους δικούς του ύμνους, άμφια, τελετουργικά, γιορτές κ.ά., ο Ιουδαϊσμός ήταν αυτός, που αποτέλεσε το ιδεολογικό του οπλοστάσιο. Ό,τι χρειάστηκε ο χριστιανισμός, στους πνευματικούς του -και όχι μόνον- πατέρες το ανεζήτησε: στην Ιουδαϊκή θρησκεία, τους ραββίνους και τη συναγωγή. Οι Εβραίοι όμως, είχαν εμφανισθεί σχετικά πρόσφατα στο προσκήνιο της Ιστορίας, χωρίς να έχουν επιδείξει έως τότε αξιόλογα πολιτιστικά επιτεύγματα. Λογικό ήταν λοιπόν, να έχουν δανειστεί διάφορα στοιχεία από άλλους προγενέστερους πολιτισμούς. Ό,τι ομοιότητες παρατηρούνται επομένως στο χριστιανισμό με παλαιότερες παραδόσεις δεν οφείλονται σε απ΄ ευθείας συνέχεια, αλλά πέρασαν στο χριστιανισμό μέσω του Ιουδαϊσμού. Αν κάποιος λαός είχε χρησιμοποιήσει κάτι στο παρελθόν, το οποίο το υιοθέτησε στη συνέχεια ο χριστιανισμός, αυτό δεν σημαίνει, ότι ο χριστιανισμός αποτελεί συνεχιστή της παράδοσης αυτού του λαού. Ό,τι πήραν οι Χριστιανοί, από τους Εβραίους το πήραν, άσχετα από ποιόν το είχαν πάρει πρωτύτερα οι Εβραίοι.
- Εβραϊκή είναι η χριστιανική αρχιτεκτονική (στοιχεία της οποίας μπορεί να είχαν δανειστεί πρωτύτερα οι Εβραίοι από την Ανατολή, βλ. «Η Θαμμένη Ελλάδα»).
- Εβραϊκή είναι η βυζαντινή μουσική (στοιχεία της οποίας μπορεί να είχαν δανειστεί οι Εβραίοι πρωτύτερα από την Ανατολή ή και από τους Έλληνες, βλ. «Βυζαντινή μουσική: Η αυθεντική συνέχεια της εβραϊκής»).
- Εβραϊκές είναι οι χριστιανικές γιορτές Πάσχα-Πεσάχ, (βλ. «Εβραϊκό Πεσάχ - Χριστιανικό Πάσχα»), Πεντηκοστή-Σαβουώτ (άσχετα αν ορισμένες από αυτές έχουν δανειστεί από αλλού παλαιότερα λατρευτικά στοιχεία).
- Εβραϊκός είναι ο δικέφαλος αετός, το σύμβολο του Βυζαντίου (βλ. Από τον εβραϊκό προήλθε ο βυζαντινός δικέφαλος).
- Εβραϊκά είναι τα άμφια, τα λειτουργικά σκεύη, το θυμίαμα, τα οποία η Εκκλησία παρέλαβε από την εβραϊκή συναγωγή κ.λπ.
Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να εξεταστεί και η προέλευση της γιορτής των Χριστουγέννων, η οποία καθιερώθηκε μετά τον ε΄ αι. μ.Χ.. Όταν έγινε αυτό, οι Χριστιανοί θεωρητικοί ασφαλώς και δέν έψαξαν τις «μιαρές», «ειδωλολατρικές», εθνικές γιορτές «των ψευδοθεών» με τα ηλιοστάσια και τους ανίκητους ήλιους. Όπως σε όλα τα άλλα, την αντίστοιχη εβραϊκή γιορτή υιοθέτησαν. Κι αυτή ήταν η εβραϊκή γιορτή των Φώτων, το Χανουκά.
Ο τρόπος εορτασμού της περιόδου Χριστουγέννων - Πρωτοχρονιάς - Θεοφανείων με τα έθιμά τους είναι ίδιος με τον εορτασμό της περιόδου του Χανουκά. Ακόμα και το όνομα της γιορτής -τα Χριστούγεννα, στον πληθυντικό- προέρχεται από τον χρησιμοποιούμενο πληθυντικό σε ιουδαϊκές γιορτές, όπως των Πουρείμ. («Γι' αυτό, ονόμασαν τις ημέρες αυτές Πουρείμ, από το όνομα Πουρ», Εσθήρ, 9:26).
Η εβραϊκή γιορτή του Χανουκά, Γιορτή των Φώτων, διαρκεί κάθε χρόνο ένα οκταήμερο, το οποίο λέγεται «Φώτα» κι είναι η γιορτή εκείνη, που χρησίμευσε ως πρότυπο για την θεσμοθέτηση των γιορτών της περιόδου Χριστουγέννων - Πρωτοχρονιάς - Φώτων από τη χριστιανική ηγεσία κι όχι οι εθνικές εορτές του χειμερινού ηλιοστασίου, όπως λανθασμένα πιστεύεται. (Το 5.766 είναι τα έτη από κτίσεως κόσμου).
Τα σχετικά με το Χανουκά περιγραφόμενα στα τέσσερα βιβλία των Μακκαβαίων της Βίβλου (αγνώστων Ιουδαίων συγγραφέων -τρία δευτεροκανονικά κι ένα απόκρυφο) παρουσιάζονται συνοπτικά στο φυλλάδιο, που εξέδωσε το Κεντρικό Ισραηλιτιμό Συμβούλιο Ελλάδος (Κ.Ι.Σ.), με τίτλο: «Η γιορτή του Χανουκά», όπου αναφέρεται, ότι «μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου η αυτοκρατορία μοιράστηκε σε πολλά βασίλεια. Οι Εβραίοι της Παλαιστίνης βρίσκονταν μεταξύ της ελληνιστικής Αιγύπτου και της ελληνιστικής Συρίας. Οι δύο αυτές χώρες ήταν σε συνεχή πόλεμο για την κυριαρχία της Παλαιστίνης.
» Ο Αντίοχος ο Επιφανής, του οίκου των Σελευκιδών, έγινε διοικητής της Συρίας και της Παλαιστίνης. Ήταν αποφασισμένος να οργανώσει ένα ομογενές κράτος με μια θρησκεία για όλους τους υπηκόους του και οι Εβραίοι, που αρνιούνταν να αποκηρύξουν τη θρησκεία τους, ήταν οι μόνοι από τους υποδουλωμένους λαούς, που αντιστάθηκαν. Ο Αντίοχος τότε κινήθηκε για να ξεριζώσει τον εβραϊσμό δια της βίας. Διόρισε αυτός αρχιερέα, απαγόρευσε την περιτομή, απαγόρευσε την τήρηση της αργίας του Σαββάτου και των άλλων εβραϊκών νόμων και παραδόσεων και επέβαλε θυσίες και νόμους δικούς του. Βωμοί αφιερωμένοι στους θεούς του Ολύμπου στήθηκαν σε κάθε εβραϊκή πόλη.
» Δεν επέτρεπαν στους πιστούς να μελετούν την Τορά και να εκτελούν τις θρησκευτικές υποχρεώσεις τους, βεβήλωσαν το Ναό και μόλυναν το χώρο και τα σκεύη της λειτουργίας. Βασάνιζαν και δολοφονούσαν όσους παρέμεναν πιστοί στον ιουδαϊσμό κι αρνιούνταν να προσκηνύσουν τα είδωλα. Υπέφεραν πολύ οι Εβραίοι, μέχρι που ο Θεός των προγόνων μας τους λυπήθηκε και τους έσωσε από τα χέρια των εχθρών του.
Στην φωτογραφία εικονίζεται εβραϊκή χωρωδία να τραγουδάει -κατά τον εορτασμό του Χανουκά στην Αθήνα- χρησιμοποιώντας το τρίγωνο, παραδοσιακό εβραϊκό μουσικό όργανο (Κάρλ Νέφ, «Ιστορία της μουσικής»). Σύμφωνα με το έθιμο, οι τραγουδιστές δέχονται φιλοδωρήματα και γλυκά. Οι σύγχρονοι Ρωμιοί τηρούν κάθε χρόνο την περίοδο των γιορτών των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων το εβραϊκό αυτό έθιμο στέλνοντας τα παιδιά τους να πουν τα κάλαντα και να κερδίσουν χρήματα υμνολογώντας εβραϊκά χωριά, τόπους κ.λπ. («εν Βηθλεέμ τη πόλει», «κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό» κ.ά.) με τη χρήση του εβραϊκού τριγώνου. (Βλ. Βυζαντινή μουσική: Η αυθεντική συνέχεια της εβραϊκής), εμπλεγμένοι δε στη σχιζοφρένεια του ελληνοχριστιανισμού αισθάνονται χαρούμενοι και υπερήφανοι, γιατί νομίζουν, ότι τηρούν ένα δήθεν ελληνικό έθιμο...
»Μερικοί Εβραίοι, ειδικά της ανώτερης τάξης, ενέδωσαν στην ελληνική επιρροή και υιοθέτησαν τα στοιχεία της ελληνικής θρησκείας. Όμως οι μάζες του λαού παρέμειναν προσκολλημένες στην πίστη τους. Οι πρώτοι ονομάστηκαν ελληνιστές και οι πιστοί στον εβραϊσμό έμειναν γνωστοί ως Χασιντίμ.
»Με την καθοδήγηση των Χασιντίμ άρχισε μια παθητική αντίσταση στις διαταγές του Αντιόχου. Πολλοί Εβραίοι βασανίστηκαν. Ο ηλικιωμένος Ελιέζερ χτυπήθηκε μέχρι θανάτου, όταν αρνήθηκε να φάει χοιρινό, η Χαννά προτίμησε να χάσει τους επτά γιους της παρά να τους παροτρύνει να προσκυνήσουν τα είδωλα.
Τα χριστουγεννιάτικα έθιμα έχουν προέλθει από τα αντίστοιχα παραδοσιακά εβραϊκά έθιμα της γιορτής του Χανουκά. Η σβούρα για παράδειγμα συμβολίζει τη μοναδικότητα του εβραϊκού λαού, ο οποίος, όπως η σβούρα περιστρέφεται στο ένα της άκρο, πέφτει, σηκώνεται και περιστρέφεται πάλι· έτσι «ήταν και η μοίρα του λαού μας κατά τη διάρκεια της εξορίας του. Τριγυρνούσε από χώρα σε χώρα, τον εξευτέλιζαν, τον καταπίεζαν, προσπάθησαν ακόμα και να τον αφανίσουν, όμως μετά από κάθε "πέσιμο", από κάθε καταστροφή, έρχεται και πάλι η ανόρθωση». (Ισραηλίτικη κοινότητα Αθηνών, ραββίνεια θρησκευτική επιτροπή, "Χανουκά 5.766").
Η σβούρα έχει επάνω της χαραγμένα τα τέσσερα αρχικά γράμματα των λέξεων Νές Γκαντόλ Αγιά Σάμ (=μεγάλο θαύμα έγινε εκεί). Άλλα παραδοσιακά εβραϊκά έθιμα της περιόδου των γιορτών είναι η χαρτοπαιξία, τα χρηματικά ή άλλα δώρα στα παιδιά κι οι λουκουμάδες, οι οποίοι επιπλέοντας στο λάδι συμβολίζουν το πώς «επιπλέει» ο εβραϊκός λαός στην ιστορία.
»Η εξέγερση ξεκίνησε στη Μοντιίν, ένα χωριό κοντά στην Ιερουσαλήμ. Εκεί, ένας γέρος ιερέας της οικογένειας των Χασμοναΐμ, ο Ματαθίας, με τους πέντε γιους του δεν επέτρεψαν να επιβληθεί η θυσία στα είδωλα. Με την κραυγή "Μίλα Αντονάι ελάι" (=όποιος είναι με τον Κύριο να με ακολουθήσει), ο Ματαθίας ξεσήκωνε τους Χασιντίμ που κατέφυγαν στους λόφους για να πολεμήσουν. Οργανώθηκε έτσι ένας ανταρτοπόλεμος που κλόνισε το ηθικό των στρατιωτών του Αντίοχου.»
Όταν πέθανε ο Ματαθίας -σύμφωνα πάντα με το φυλλάδιο του Κ.Ι.Σ.- ο γιος του ο Γιεουντά (Ιούδας), γνωστός ως ο Μακκαβαίος [το όνομα Μακαμπί αποτελείται από τα αρχικά γράμματα των λέξεων του συνθήματος των πολεμιστών "Μι Καμόχα Μπα-ελίμ Αντονάϊ" (=ποιός σαν και σένα Κύριε)] ανέλαβε την αρχηγία των λιγοστών εβραϊκών δυνάμεων. Ο Γιεουντά γενίκευσε τον πόλεμο κατά μέτωπο και μετά από μια σειρά επιτυχημένων μαχών, ο στρατός των Σελευκιδών αποχώρησε από την Παλαιστίνη.
Η γιορτή του Χανουκά σε Αμερικανικό γραμματόσημο.
«Την 25η ημέρα του Κισλέβ του έτους 165 π.Χ., ο Ναός, που είχε βεβηλωθεί από την λατρεία των ειδώλων, εγκαινιάστηκε (χανουκά= εγκαίνια) και επαναφιερώθηκε στη δόξα του Θεού. Έτσι, η ειρήνη και η τάξη επανήλθαν στη χώρα. Σύμφωνα με την παράδοση, βρέθηκε μόνο μια μικρή κανάτα με λάδι, που είχε ακόμη επάνω της άθικτη τη σφραγίδα του μεγάλου αρχιερέα. Με αυτό το λιγοστό λάδι άναψαν τη Μενορά (επτάφωτη λυχνία) και αυτό το λάδι έκαιγε αναπάντεχα επί οκτώ μέρες, τόσο όσο χρειαζόταν για να ετοιμαστεί νέο κατάλληλο λάδι για το άναμμά της».
Ο πρόεδρος του Κ.Ι.Σ. κ. Μωυσής Κωνσταντίνης κι ο αρχιρραβίνος των Αθηνών κ. Ιακώβ Αράρ ανάβουν στις 25 Δεκεμβρίου το φώς της χανουκιγιάς (εννεάφωτης λυχνίας) κατά τη διάρκεια των εορτασμών του Χανουκά σε πλατεία των Αθηνών.
Εκτός από εγκαίνια, «η λέξη Χανουκά μπορεί να θεωρηθεί, ότι αποτελείται από δύο συνθετικά: τη λέξη χανού (=απαλλάχτηκαν) και το κα (εβραϊκή παράσταση του αριθμού 25, καθ΄ ότι οι Μακκαβαίοι την 25η ημέρα του μήνα Κισλέβ απαλλάχθηκαν από τους εχθρούς τους», τους Έλληνες). Σύμφωνα δε με την εβραϊκή αριθμολεξία, «η συνολική αριθμητική αξία της λέξης Χανουκά είναι 89, όση της λέξης παντά (=λυτρώνω, ελευθερώνω). Ο συσχετισμός αναφέρεται στη λύτρωση του Ναού από την ειδωλολατρία και την απελευθέρωση του λαού από την τυραννία, αλλά και στην εσωτερική λύτρωση (από αμφιβολίες και αναστολές), που ήταν απαραίτητη στους Μακκαβαίους, προκειμένου να επιχειρήσουν τις παράτολμες, ηρωικές πράξεις τους, που έφεραν το θαύμα». («Χανουκά 5766», Ισραηλίτικη Κοινότητα Αθηνών). Το Ταλμούδ ορίζει, πως είναι υποχρέωση κάθε Εβραίου να τοποθετεί τη χανουκιγιά [την εννεάφωτη λυχνία των εορτών της Χανουκά (με οκτώ φώτα -ένα για κάθε ημέρα- και ένα μεσαίο ως βοηθητικό για το άναμμα των άλλων)] πλάι στην πόρτα στο εξωτερικό μέρος. Εάν κάποιος κατοικεί σε όροφο, τότε την βάζει στο παράθυρο, που είναι πιο κοντά στο δρόμο.
Η ιστορία του Χανουκά για τους Μακκαβαίους «μας υπενθυμίζει, ότι η πίστη καιη επιμονή είναι ισχυρές δυνάμεις, που μπορούν να μας στηρίξουν σε δύσκολους καιρούς και να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε ακόμη και τις μεγαλύτερες αντιξοότητες», δήλωσε κατά τον πρόσφατο εορτασμό του Χανουκά στο Λευκό Οίκο ο νέος πρόεδρος των Η.Π.Α., Μπάρακ Ομπάμα. Στις φωτογραφίες εικονίζονται άλλοι ξένοι ηγέτες κατά τον εορτασμό παλαιότερων Χανουκά.
Για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, ο Αντίοχος Δ΄ ο Επιφανής, ήταν γιός του Αντιόχου του Μεγάλου και της Λαοδίκης και διαδέχθηκε στο θρόνο τον μεγαλύτερο αδελφό του Σέλευκο Δ΄ τον Φιλοπάτορα. Σε όλη τη διάρκεια της βασιλείας του προσπάθησε να ξαναφέρει το κράτος των Σελευκιδών στην παλαιά του ακμή και να επιβάλει τον Ελληνικό Πολιτισμό. Οι πολυάριθμες πόλεις που ίδρυσε μαρτυρούν την γιγάντια προσπάθειά του και τα ίχνη των αποτελεσμάτων της έμειναν για πολλούς αιώνες μετά τον θάνατό του. Ο ανταρτοπόλεμος των Μακκαβαίων εναντίον του δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα.
Τον Αντίοχο τον Επιφανή διαδέχθηκε στο θρόνο ο γιός του Αντίοχος Ε΄ ο Ευπάτωρ. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του επαναστάτησαν οι Εβραίοι υπό την αρχηγία του Γιεουντά, ο οποίος πέτυχε μεν συμφωνία ειρήνης, αλλά ο επόμενος βασιλιάς Δημήτριος Α΄ ο Σωτήρ έστειλε το στρατηγό Βακχίδη, ο οποίος κατέλαβε τελικά όλη την Ιουδαία. Δεν υπάρχουν ιστορικές περιγραφές στις οποίες να φαίνεται, ότι οι -χωρίς τακτικό στρατό- επαναστάτες Εβραίοι νίκησαν σε μάχες τους Έλληνες. Προφανώς γίνονταν περιορισμένης εκτάσεως συμπλοκές, ενδεχομένως και σφαγές, αλλά σε συνθήκες ανταρτοπολέμου, οι οποίες περιγράφονται με αρκετές υπερβολές στα βιβλία των Μακκαβαίων.
«Η ξύλινη συναρμολογούμενη Χανουκιγιά (σ.σ. εννεάφωτη λυχνία) αποτελεί το ιδεώδες δώρο για τα παιδιά, προκειμένου να μάθουν για τη γιορτή του Χανουκά». Πωλείται από ευσεβή ιστοσελίδα ανάμεσα σε διάφορα άλλα παρομοίου είδους χριστιανικά προϊόντα.
Το τραγούδι του Χανουκά από τον -εβραϊκής καταγωγής- Νeil Diamond.
Κάθε λαός έχει αναφαίρετο δικαίωμα να θυμάται, να τιμά και να γιορτάζει επετείους νικών του εναντίον των εχθρών του. Ασφαλώς και οι Εβραίοι έχουν το δικαίωμα να γιορτάζουν τις νίκες των προγόνων τους εναντίον των εχθρών τους, όποιοι κι αν ήταν αυτοί. Το πρόβλημα περιπλέκεται βέβαια με την Εκκλησία της Ελλάδος, η οποία σταθερή στον ανθελληνικό προσανατολισμό της, τιμά τους Μακκαβαίους, έχει ανακηρύξει προστάτες των πολυτέκνων τούς επτά Μακαβαίους παίδες, τη μητέρα τους Σολομωνή και τον δάσκαλό τους Ελιέζερ (1ηΑυγούστου), τους οποίους -σύμφωνα με το συναξάρι- σκότωσαν, γιατί δεν άλλαζαν την πίστη τους, που δεν ήταν βέβαια η Χριστιανική, ώστε να δικαιολογείται η τιμή εκ μέρους της Εκκλησίας, αλλά η Ιουδαϊκή.
Η επτάφωτη εβραϊκή λυχνία μενορά σε διακόσμηση χριστιανικού ναού στην Αρναία Χαλκιδικής. (Βλ. Η Θαμμένη Ελλάδα).
Σε κάθε ευκαιρία χριστιανοί απολογητές εγκωμιάζουν τους Μακκαβαίους. Στην πρώτη σελίδα του «Ορθόδοξου Τύπου» (25.1.02) για παράδειγμα φιλοξενήθηκε άρθρο του θεολόγου κ. Μ. Μιχαηλίδη με τίτλο: «Το άγος των Ελλήνων - Αντιβλασφημικός συναγερμός». Στο άρθρο αυτό διαβάζουμε έκπληκτοι: «Στα χρόνια εκείνα τα ηρωικά των Μακκαβαίων, που κυβερνούσε την Παλαιστίνη ο Αντίοχος ο Δ΄ ο Επιφανής -αλλά στην πραγματικότητα ασεβής και αδίστακτος- στρατιώτες δικοί του είχαν καταλάβει κάποιο φρούριο και αγέρωχοι το θεωρούσαν απόρθητο. Μέσα λοιπόν στην αλαζονεία τους βλασφημούσαν τον Θεό και τους πολιορκητές του Ιούδα του Μακκαβαίου με λόγους αθέμιτους και υβριστικούς. Τα παλληκάρια όμως του Ιούδα άλλους έσφαξαν και άλλους "πυράς ανάψαντες ζώντας τους βλασφήμους κατέκαιον"».
* * *
Το Χανουκά αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα του αφανούς εξεβραϊσμού των Ρωμιών μέσω του Χριστιανισμού.
Γιάννης Λάζαρης