Σπαρτιάτης της Δύσης Ο Γκογιααλέ «Τζερόνιμο» έμελλε να γίνει ένας «Σπαρτιάτης της Δύσης», κατά τον Βιτόριο Τσουκόνι της ιταλικής «Ρεπούμπλικα», ένας από τους μεγαλύτερους ήρωες της μάταιης αντίστασης των αυτόχθονων Αμερικανών στους στρατιώτες με τις μπλε στολές. Ένας ήρωας παρά τη θέλησή του, όπως και οι άλλοι αυτόχθονες που έγιναν ήρωες βλέποντας τη ζωή τους να καταστρέφεται από την απληστία και τη διπλοπροσωπία των ανθρώπων με το ροζ δέρμα και τα ανοιχτόχρωμα μάτια. Η ιστορία των «ινδιάνικων πολέμων» που αφηγήθηκε αργότερα το Χόλιγουντ παρουσιάζοντας συμμορίες άγριων ερυθροδέρμων να σφάζουν αθώους λευκούς εποίκους, ήταν ακριβώς αυτό που συνέβη, αλλά από την ανάποδη.Δεν άλλαξε ποτέ την πατρώα Θρησκεία του!!
Ο θρύλος λέει ότι κυνήγησε τη διμοιρία και τους επιτέθηκε, οπλισμένος μόνο με ένα μαχαίρι. Οι σφαίρες έπεφταν σαν βροχή, αλλά ούτε μία δεν τον πέτυχε. Οι Μεξικάνοι τρομοκρατημένοι, άρχισαν να προσεύχονται στον Άγιο Τζερόνιμο για βοήθεια. Έτσι πήρε το όνομά του ο θρυλικός μαχητής. Η θεία βοήθεια δεν ήρθε ποτέ. Ο Τζερόνιμο τους σκότωσε όλους και πήρε εκδίκηση για τη σφαγή της οικογένειάς του.
Η παράνομη μάχη για την ελευθερία
Το 1876, ο αμερικάνικος στρατός αποφάσισε να συγκεντρώσει όλους τους Απάτσι στην περιοχή του Σαν Κάρλος στην Αριζόνα. Οι διασκορπισμένες ομάδες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα εδάφη τους και να μετακομίσουν. Οι αρχηγοί των Απάτσι δέχτηκαν την πρόταση των Αμερικάνων για να αποφύγουν διαμάχες με το στρατό.
Ο Τζερόνιμο δεν φοβήθηκε το στρατό. Συγκέντρωσε μια ομάδα 38 ατόμων, ανάμεσά τους και γυναικόπαιδα και κρύφτηκε στα βουνά. Προτιμούσε να ζει ελεύθερος και κυνηγημένος, παρά εγκλωβισμένος από τον αμερικάνικο στρατό. Η ομάδα του έκανε συνεχώς επιδρομές στις πόλεις και τα χωριά, τρομοκρατώντας τους Αμερικάνους. Κάθε μέρα δημοσιευόταν κι άλλη μία επίθεση του Ινδιάνου, που έσπερνε το θάνατο. Τον αποκαλούσαν «ο χειρότερος Ινδιάνος που έζησε ποτέ» και του απέδιδαν μυθικές δυνάμεις. Οι Αμερικάνοι είχαν στείλει ομάδες να τους συλλάβουν, αλλά όλες οι προσπάθειες αποτύγχαναν.
Τότε εμφανίστηκε ο Υπολοχαγός Τσαρλς Γκέιτγουντ. Μιλούσε τη γλώσσα των Απάτσι, γνώριζε πολύ καλά τις συνήθειες τους και είχε φοβερή υπομονή. Κυνήγησε την ομάδα των Ινδιάνων χωρίς σταματημό. Δεν τους άφηνε να πάρουν ανάσα. Δεν είχαν χρόνο για επιδρομές ούτε να βρουν φαγητό. Η ομάδα άρχισε να εξαντλείται και ο Τζερόνιμο συνειδητοποίησε ότι αν συνέχιζε, θα έθετε σε κίνδυνο τις ζωές των υπολοίπων. Ο θρυλικός Ινδιάνος παραδόθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου του 1886.
Ο διάσημος αιχμάλωτος πολέμου
Ο Τζερόνιμο και η ομάδα του μεταφέρονταν από φυλακή σε φυλακή. Δεν τους επέτρεψαν να γυρίσουν στην περιοχή τους και χώρισαν τον Τζερόνιμο από τους υπόλοιπους. Ο κόσμος που είχε εντυπωσιαστεί με το θρύλο του Ινδιάνου και ζητούσε να τον δει από κοντά. Η φήμη του είχε ξεπεράσει αυτή του μισητού εχθρού και έφτανε στα όρια του θαυμασμού.
Το 1905, ο Τζερόνιμο εξέδωσε την αυτοβιογραφία του και άρχισε να κάνεις τακτικές δημόσιες εμφανίσεις. Το κοινό τον λάτρευε. Έβγαζαν φωτογραφία μαζί του, αγόραζαν αναμνηστικά των Απάτσι και τον αντιμετώπιζαν σαν τουριστικό αξιοθέατο. Πήρε μέρος και σε παραστάσεις της Άγριας Δύσης, όπου επιδείκνυε τις πολεμικές του δεξιότητες. Πέθανε από πνευμονία στις 17 Φεβρουαρίου του 1909. Ήταν 80 χρονών. Λίγο πριν ξεψυχήσει, μίλησε στον ανιψιό του και αποκάλυψε τη σκέψη που τον τυραννούσε: «Δεν έπρεπε να παραδοθώ. Έπρεπε να παλέψω μέχρι την τελευταία μου πνοή».