Η ΙΕΡΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΪΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΟΦΟΙ ΕΜΠΝΕΥΣΤΕΣ ΤΗΣ!!!

Το (σχεδόν) ισοσκελές τρίγωνο που σχηματίζουν τα ιερά της Ακροπόλεως των Αθηνών (πάνω δεξιά), του Σουνίου (κάτω) και της Αφαίας στην Αίγινα (πάνω αριστερά). Το εν λόγω τρίγωνο είναι ένα από τα γνωστότερα στην Ελλάδα. Πρόκειται όμως για ένα τυχαίο σχήμα στον χάρτη ή μήπως για ένα σχήμα που δημιουργήθηκε εσκεμμένα για κάποιον λόγο από τους αρχαίους Έλληνες και που η μικρή του απόκλιση (της τάξεως του 0,94% από το τέλειο ισοσκελές) οφείλεται στα περιορισμένα μέσα της εποχής του;

Γράφει ο Λεωνίδας Μανιάτης ο θέμα της λεγόμενης «Ιερής Γεωμετρίας», είναι ένα θέμα που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει - και όχι άδικα - πολύ δημοφιλές. Γι' αυτό ίσως και να οφείλεται το γεγονός ότι πλέον είναι πιο εύκολο για τον ερευνητή, χρησιμοποιώντας μέσω Διαδικτύου τις νέες τεχνολογίες ακριβούς μέτρησης των αποστάσεων, να κάνει τις δικές του μετρήσεις και να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα σχετικά με τον τρόπο διάταξης των αρχαίων ναών πάνω στον χάρτη. ο φαινόμενο της Ιερής Γεωμετρίας έχει παρατηρηθεί σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, μεταξύ των οποίων σημαντικές θέσεις κατέχουν η αρχαία Σουμερία, η Βαβυλώνα και βεβαίως η Αίγυπτος. Επίσης εμφανίζεται όχι σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αλλά σε διάφορες ιστορικές περιόδους, πράγμα που γεννά την υπόθεση πως επρόκειτο για μία καθιερωμένη τακτική των αρχαίων πολιτισμών να χτίζουν τα ιερά τους με βάση τις επιταγές της Ιερής Γεωμετρίας. ριν όμως περάσουμε στην ανάλυση της Ιερής Γεωμετρίας, έτσι όπως παρουσιάστηκε στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής της Αρχαϊκής Περιόδου (800-480 προ Χριστού), πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το εξής: ότι η Ιερή Γεωμετρία, η στοίχιση δηλαδή αρχαίων ιερών με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίζουν επί του εδάφους γεωμετρικά σχήματα, δεν έχει καμία σχέση με την τοποθέτηση των ιερών σε σημεία που αποτελούν φυσικούς ενεργειακούς κόμβους του πλανητικού μας ηλεκτρομαγνητικού πεδίου.  Οι αρχαίοι Έλληνες και Αιγύπτιοι είχαν την συνήθεια να χτίζουν τα μαντεία τους σε σημεία που τους υποδείκνυαν αετοί και άλλα πτηνά του ουρανού. Σ' αυτό άλλωστε οφείλεται και το γεγονός ότι τέτοια μαντεία, όπως στην Ελλάδα αυτά των Δελφών και της Δωδώνης, είναι χτισμένα σε σημεία με μεγάλη γεωμαγνητική σημασία, καθώς τα πτηνά αυτά χρησιμοποιούν τα γήινα ενεργειακά πεδία για να βρίσκουν τον δρόμο τους. Παρά ταύτα η Ιερή Γεωμετρία δεν έχει σχέση με την εν λόγω τακτική των αρχαίων, αφού σε αυτήν η επιλογή των σημείων κατασκευής των ιερών δεν γινόταν με βάση της επιταγές της επιστήμης της γεωμετρίας. ενικά η δημιουργία ιερών σε τέτοιου είδους σημεία, εκτός από το ότι δεν σχετίζεται με την επιστήμη της Γεωμετρίας, όπως θα δούμε, ήταν αρκετά αρχαιότερη ως πρακτική, ενώ παράλληλα δικαιολογείται πλήρως από τους μύθους κατασκευής των εν λόγω ιερών. Σύμφωνα με πολλούς μύθους, τόσο ελληνικούς, όσο και αιγυπτιακούς, υπήρχε η συνήθεια - που πιθανότητα ξεκίνησε από την Αίγυπτο - τα ιερά και ιδίως τα μαντεία να ιδρύονται στο σημείο όπου θα κατευθυνόταν κάποιο πτηνό, συνήθως κάποιος αετός. Ως γνωστόν όμως τα πτηνά που ταξιδεύουν μεγάλες αποστάσεις, αισθάνονται τα γήινα ενεργειακά πεδία τα οποία και χρησιμοποιούν για να βρίσκουν τον δρόμο τους. Ο αετός με άλλα λόγια ή όποιο άλλο πτηνό χρησιμοποιείτο για αυτόν τον σκοπό χρησίμευε στους αρχαίους ως δείκτης για το πού βρίσκονται οι γήινοι ενεργειακοί κόμβοι όπου θα έπρεπε να χτίσουν τα ιερά τους. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, κάπως έτσι ιδρύθηκαν τα μαντεία της Δωδώνης και των Δελφών. Ασχέτως του αν οι αρχαίοι είχαν την επίγνωση της ενέργειας των τόπων αυτών και του αν χρησιμοποιούσαν τα πτηνά λόγω κάποιας παράδοσης ή ως φυσικούς δείκτες, ελλείψη ειδικών μετρητών του γήινου ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, το θέμα αυτό που σαφώς και χρήζει ερεύνης, είναι παράταιρο με την πρακτική της Ιερής Γεωμετρίας. σο για την ίδια την Ιερή Γεωμετρία έπειτα, πιστεύω ότι πρέπει να την χωρίσουμε σε δύο μεγάλες υποκατηγορίες: σε αυτήν που προέρχεται από την απομίμηση γεωμετρικών σχημάτων και σε αυτήν που προέρχεται από την απομίμηση των «σχημάτων» των ουρανίων αστερισμών. Εξ αρχής λέω ότι στο εν λόγω άρθρο, θα μας απασχολήσει αποκλειστικά η πρώτη κατηγορία, καθώς με την δεύτερη, όσο ενδιαφέρουσα και αν είναι, έχουμε ασχοληθεί και σε προηγούμενα άρθρα που φιλοξενούνται σε αυτό εδώ το ιστολόγιο και σχετίζονται - μεταξύ των άλλων - με αυτήν ακριβώς την μορφή της Ιερής Γεωμετρίας, όπως εμφανίζεται στην Αίγυπτο, αλλά και στην Μεγάλη Βρετανία. σο για το είδος της Ιερής Γεωμετρίας το οποίο θα μας απασχολήσει, αφορά την κατασκευή αρχαίων ναών σε τέτοια σημεία, ώστε να σχηματίζουν μεταξύ τους σχεδόν τέλεια γεωμετρικά σχήματα· στην περίπτωσή μας τρίγωνα. Συγκεκριμένα θα αναλύσουμε το θέμα ενός από τα πιο γνωστά πανελληνίως τέτοια τρίγωνα και συγκεκριμένα αυτού που σχηματίζεται μεταξύ του ιερού βράχου της Ακροπόλεως των Αθηνών, του ιερού του Σουνίου και του ιερού της Αφαίας στην Αίγινα. Πρόκειται για ένα θέμα το οποίο, προσωπικά, με απασχόλησε για σχεδόν δύο χρόνια. Όλα άρχισαν όταν τον Μάιο του 2012, όταν, μιλώντας με μία φίλη που κατά σύμπτωση έχει και αυτή το όνομα της αρχαίας θεάς (Αφαία), εκείνη άρχισε να μου μιλάει για το εν λόγω τρίγωνο και με παρότρυνε να ψάξω το θέμα ακόμα περισσότερο. Τελικά σήμερα, δύο χρόνια μετά, είμαι σε θέση να δημοσιοποιήσω και αυτό το άρθρο, το οποίο μάλιστα και της αφιερώνω. Αν δεν ήταν αυτή άλλωστε, μπορεί και να μην είχα ασχοληθεί καθόλου με το θέμα. Στον παραπάνω χάρτη είναι εμφανή τα σημεία όπου βρίσκονται η Ακρόπολη των Αθηνών (πάνω κορυφή του τριγώνου), το Σούνιο (κάτω δεξιά κορυφή του τριγώνου) και το ιερό της Αφαίας στην Αίγινα (κάτω αριστερή κορυφή του τριγώνου), αλλά και το ίδιο το τρίγωνο που σχηματίζουν τα προαναφερθέντα ιερά. Είναι καταφανές ότι το εν λόγω τρίγωνο είναι σχεδόν ισοσκελές. Ωστόσο, οι δύο φαινομενικά ίσες πλευρές έχουν μία μεταξύ τους διαφορά της τάξεως των 420 μέτρων, μία διαφορά μικρή σε σχέση με τις συνολικές αποστάσεις των δεκάδων χιλιομέτρων, αλλά παρά ταύτα υπαρκτή. Μπορεί όμως αυτή η μικρή απόκλιση να αποδείξει ότι οι αρχαίοι δεν είχαν την πρόθεση να δημιουργήσουν το τρίγωνο αυτό, ή μήπως δεδομένων των αποστάσεων, της μορφολογίας του εδάφους, αλλά και των μέσων της εποχής, η απόκλιση αυτή θα μπορούσε να βρίσκεται στα όρια του ανθρώπινου λάθους;... θέμα. πιστρέφοντας στο θέμα της Ιερής Γεωμετρίας, έκανα και εγώ τις δικιές μου μετρήσεις μεταξύ των τριών ναών, δηλαδή του Παρθενώνα, του ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο και του ναού της Αφαίας στην Αίγινα και οι αποστάσεις που βρήκα είναι οι ακόλουθες. Μεταξύ Παρθενώνα και ναού της Αφαίας η απόσταση είναι 29.580 μέτρα, μεταξύ ναού Αφαίας και Σουνίου είναι 44.790 μέτρα και μεταξύ Σουνίου και Παρθενώνα είναι 44.370 μέτρα. Το συμπέρασμα που βγαίνει από τους παραπάνω αριθμούς, αλλά και από την δορυφορική εικόνα, πάνω στην οποία σημείωσα τις εν λόγω αποστάσεις, είναι πως όντως οι τρεις ναοί σχηματίζουν ισοσκελές τρίγωνο, καθώς οι αποστάσεις μεταξύ του Σουνίου και των δύο άλλων αρχαίων ναών είναι σχεδόν ίσες μεταξύ τους. Βεβαίως υπάρχει μία σημαντική απόκλιση της τάξεως των 420 μέτρων. Αυτή η σχετικά μικρή όμως απόκλιση - σε σχέση πάντα και με το συνολικό μέγεθος των αποστάσεων - θα μπορούσε κάλλιστα να δικαιολογηθεί από το τεχνολογικό επίπεδο της εποχής κατασκευής των τριών ναών. Γιατί έστω και αν για κάποιους που θα επιμείνουν ότι ισοσκελές θα ήταν το τρίγωνο μόνο αν οι δύο πλευρές ήταν εντελώς ίσες και ότι η υπόθεση πως οι τρεις αυτοί ναοί όντως σχηματίζουν ένα τέτοιο τρίγωνο είναι αναληθής, αυτό δεν ισχύει και για την υπόθεση ότι οι αρχαίοι Έλληνες κατασκεύασαν το τρίγωνο αυτό των ναών, θέλοντάς το να είναι ισοσκελές, ασχέτως του αν είτε λόγω των μετρήσεων της απόστασης με την τεχνολογία της εποχής, είτε και λόγω των γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων της περιοχής, κάτι τέτοιο δεν ισχύει απόλυτα. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η όλη απόκλιση δεν ήταν παρά το 0,94% του μέσου όρου των δύο αποστάσεων των δύο πλευρών του τριγώνου που θα έπρεπε να είναι μεταξύ τους ίσες. Μία όμως τόσο μικρή απόκλιση με κάποια σχετική ασφάλεια θα μπορούσε να τοποθετηθεί εντός των ορίων του ανθρώπινου λάθους. Για να συνειδητοποιήσουμε άλλωστε το πόσο δύσκολο θα ήταν το να δημιουργηθεί το εν λόγω τρίγωνο των τριών αρχαίων ναών, έστω και με την ακρίβεια του 0,94%, αρκεί να φανταστούμε να έπρεπε να ορίσουμε τρία σημεία στο έδαφος σε ανάλογες αποστάσεις δεκάδων χιλιομέτρων, χωρίς την πολυτέλεια των δορυφορικών φωτογραφιών, των χαρτών ακριβείας και των λοιπόν βοηθημάτων της σύγχρονης τεχνολογίας και μάλιστα ξέροντας ότι εν μέσω κάποιων από αυτές τις αποστάσεις - των δύο από τις τρεις, για την ακρίβεια - διαμεσολαβεί και θάλασσα ... ι πολέμιοι βέβαια της θεωρίας της Ιερής Γεωμετρίας θα μπορούσαν να πούνε πως είναι παράλογο κάποιος να θεωρεί πως είναι λογικό να βγαίνουν τέτοιου είδους συμπεράσματα από μετρήσεις αποστάσεων διαφορετικών ναών που θα μπορούσαν να έχουν κατασκευαστεί σε εντελώς διαφορετικές περιόδους. Για αυτούς, σαφώς και θα ήταν πιθανότερο τα ατελή αυτά γεωμετρικά σχήματα στο έδαφος να είναι τυχαίοι σχηματισμοί και τίποτα παραπάνω. Ωστόσο ένα μέρος του συλλογισμού τους, τουλάχιστον στην περίπτωση του προαναφερθέντος τριγώνου, δεν ισχύει και συγκεκριμένα, όχι απλά οι τρεις ναοί που το οριοθετούν δεν είναι κατασκευάσματα διαφορετικών ιστορικών περιόδων, αλλά, όπως θα διαπιστώσουμε και παρακάτω, έχουν χτιστεί σχεδόν παράλληλα και για παραπάνω από μία φορές! αι τα τρία προαναφερθέντα ιερά, της Ακρόπολης, του Σουνίου και της Αίγινας, ήταν ιεροί τόποι για τους αρχαίους Έλληνες ήδη από την εποχή του Χαλκού. Ωστόσο αυτοί οι τρεις ιεροί τόποι θα χτίζονταν για μερικές ακόμα φορές σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους τις οποίες μάλιστα μπορούμε εύκολα να συσχετίσουμε και με σημαντικές προσωπικότητες του πνεύματος και της πολιτικής των εποχών εκείνων. Ο ναός της Αφαίας, μίας θεότητας που φαίνεται να είχε προέλευση μινωική και που αργότερα ταυτίστηκε με την θεά Αθηνά, βρίσκεται στην δυτική κορυφή του τριγώνου που μελετάμε και παρουσιάζει αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία. Σε αντίθεση με τους άλλους δύο ναούς του ισοσκελούς τριγώνου που μελετάμε δεν βρίσκεται στην ενδοχώρα της Αττικής, αλλά στην νήσο Αίγινα που, τα χρόνια εκείνα, ήταν κράτος ανεξάρτητο από το κράτος των Αθηνών που ήλεγχε το μεγαλύτερο μέρος της Αττικής. Επρόκειτο λοιπόν για τον μόνο από τους τρεις αρχικούς ναούς που δεν βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Αθηναίων και ως εκ τούτου, οι συνθήκες κάτω από τις οποίες οι εργασίες στον ναό συντονίστηκαν, εάν βέβαια η υπόθεσή μας ευσταθεί, με τις εργασίες στους άλλους δύο ναούς του ισοσκελούς τριγώνου παραμένουν άγνωστες. Γεγονός πάντως αποτελεί πως ο ναός της Αφαίας κατασκευάστηκε παράλληλα με τους άλλους δύο ναούς στις αρχές του 6ου προχριστιανικού ναού και, μετά την καταστροφή του από πυρκαγιά, ξαναχτίστηκε παράλληλα με τον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και με τον λεγόμενο προ-Παρθενώνα, στις αρχές του 5ου αιώνα προ Χριστού. Μήπως λοιπόν υπήρξε κάποιος συντονισμός με τις εργασίες που λάμβαναν χώρα στην Αττική;  πρώτη φάση των συντονισμένων κατασκευών φαίνεται να συμπίπτει με το πρώτο ήμισυ του 6^ου προχριστιανικού αιώνα και πιο συγκεκριμένα με την δεκαετία μεταξύ των ετών 570 και 560 προ Χριστού. Την περίοδο αυτή φαίνεται να σχηματίστηκε το αρχικό τρίγωνο Ακροπόλεως-Αίγινας-Σουνίου το οποίο μάλιστα είχε και ορισμένες ιδιαιτερότητες, όπως αναλυτικά θα δούμε παρακάτω. Κύρια διαφορά αποτελεί το γεγονός ότι αρχικά ο ναός του Σουνίου που συμπλήρωνε το τρίγωνο δεν πρέπει να ήταν αυτός του Ποσειδώνα, αλλά ο λιγότερο γνωστός σήμερα ναός της Σουνιάδος Αθηνάς που κατασκευάστηκε στο διάστημα μεταξύ 600 και 650 προ Χριστού σε πολύ κοντινή απόσταση από το σημείο όπου βρίσκεται σήμερα ο ναός τους Ποσειδώνα. Είχαμε έτσι αρχικά τρεις ναούς άμεσα συσχετιζόμενους με την θεά Αθηνά να σχηματίζουν ένα κατά προσέγγιση ισοσκελές τρίγωνο σε αποστάσεις δεκάδων χιλιομέτρων. Την ίδια εποχή, στην Αίγινα, μεταξύ 570 και 560 προ Χριστού, έχουμε την πρώτη κατασκευή του ναού της Αφαίας, μίας θεότητας προελεύσεως μινωικής (όπως μας διαβεβαιώνει και ο Παυσανίας ο Περιηγητής όταν, μιλώντας για την θεά του ιερού της Αίγινας λέει στο έργο του «Ελλάδος Περιήγησις», στην παράγραφο 30.3 των Κορινθιακών, ότι «πίκλησις δέ ο1 παρά τε Α0γινήταις στvν φαία καv Δίκτυννα ν ΚρήτΓ.» ε άλλα λόγια οι τρεις αυτοί ναοί χτίστηκαν περίπου την ίδια περίοδο, γεγονός το οποίο θα μπορούσε να συνεπάγεται πως η κατασκευή τους στα σημεία αυτά θα μπορούσε να είχε «προγραμματιστεί» από ένα ή περισσότερα άτομα που έζησαν στην περίοδο εκείνη. Ωστόσο, ομολογουμένως είναι δύσκολο να κατασταλάξουμε στο ποιος θα μπορούσε να είναι ο πολιτικός άρχοντας των Αθηνών που να διέταξε την κατασκευή των ναών στην Ακρόπολη και στο Σούνιο, αλλά και στο πώς συνεννοήθηκε με τις αρχές της Αίγινας για την κατασκευή του τρίτου ναού που θα συμπλήρωνε το ισοσκελές τρίγωνο.  Προτομή του μεγάλου Αθηναίου νομοθέτη Σόλωνα που εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείου της Νάπολης, στην Ιταλία. Από τους μεγάλους πολιτικούς άνδρες των Αθηνών των αρχών του 6ου προχριστιανικού αιώνα, ο Σόλων, αναμφίβολα, είναι ο πλέον πιθανός για να διέταξε την κατασκευή ενός έργου όπως το τρίγωνο των ναών. Υπέρ του συνηγορούν οι γνώσεις που έλαβε κατά την διάρκεια των ταξιδιών του στην Αίγυπτο που όντως χρησιμοποίησε την Ιερή Γεωμετρία, αλλά και η φήμη του σε πανελλήνιο επίπεδο ως σοφού ανθρώπου που θα μπορούσε να επηρεάσει και τους ηγέτες της Αίγινας που θα έπρεπε να συνεργαστούν για την κατασκευή του τριγώνου των ναών που εξετάζουμε... νάμεσα στα ονόματα των Αθηναίων αρχόντων που θα μπορούσαν να ευθύνονται για το όλο εγχείρημα, οι δύο που φαίνονται να είναι οι πλέον πιθανοί εμπνευστές του ήταν ο Μεγακλής και ο Σόλων, χωρίς βέβαια να αποκλείονται και άλλοι λιγότερο γνωστοί άρχοντες των Αθηνών. Το να αποδοθεί πάντως το όλο εγχείρημα στον τύραννο Πεισίστρατο θα ήταν μάλλον παρακινδυνευμένο, αφού το 561 που κατέκτησε την αθηναϊκή εξουσία το πιο πιθανό θα ήταν οι εργασίες στους τρεις ναούς είτε να είχαν ήδη τελειώσει, είτε να όδευαν προς το τέλος τους. Ο Μεγακλής που ανέπτυξε μεγάλη πολιτική ισχύ μέχρι και την επικράτηση του Πεισίστρατου θα ήταν ένας αρκετά πιστικός πολιτικής φύσεως εμπνευστής του όλους εγχειρήματος, δεδομένης της πολιτικής του ισχύος που του επέτρεπε να επηρεάζει την αθηναϊκή πολιτική της εποχής του. Ο δεύτερος όμως πιθανός υποψήφιος, ο μέγας νομοθέτης Σόλων που έγινε επώνυμος άρχων της πόλεως των Αθηνών το έτος 594 προ Χριστού και που συγκαταλέγεται στην λίστα των Επτά Σοφών της αρχαίας Ελλάδος είναι μάλλον επικρατέστερος για εμπνευστής ενός τέτοιου εγχειρήματος, ακριβώς λόγω των γνώσεων και των πνευματικών γνωριμιών που είχε. Ωστόσο δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε και το ενδεχόμενο συνεργασίας των δύο ή και άλλων προσωπικοτήτων της αθηναϊκής πολιτικής σκηνής των αρχών του 6^ου προχριστιανικού αιώνα, προκειμένου το εγχείρημα αυτό να μπορέσει να λάβει χώρα.  Σόλων οφείλουμε να αναφέρουμε πως, εκτός από το ευρέως γνωστό νομοθετικό του έργο, είχε στην ζωή του κάνει μεγάλα ταξίδια με σκοπό να γνωρίσει τους πολιτισμούς της Αιγύπτου και της Μέσης Ανατολής, να κάνει εμπόριο με αυτούς και να αντλήσει διάφορες πληροφορίες για τα κράτη αυτά, τους νόμους και τους πολιτισμούς τους. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως από αρχαιοτάτων χρόνων οι εν λόγω πολιτισμοί και ιδίως η Αίγυπτος είχαν επίσης εμφανίσει σημάδια Ιερής Γεωμετρίας, τα οποία θα μπορούσαν κάλλιστα να εμπνεύσουν και τον Αθηναίο νομοθέτη για να εφαρμόσει πίσω στην πατρίδα του το ίδιο αυτό σύστημα. Σκίτσο που απεικονίζει προτομή του Θαλή του Μιλήσιου, από τον 1ο τόμο της εικονογραφημένης παγκόσμιας ιστορίας του E. Wallis. Ο Θαλής ο Μιλήσιος ήταν ίσως το μοναδικό άτομο στην Ελλάδα με αρκετές γνώσεις γεωμετρίας πάνω στα ισοσκελή τρίγωνα για να μπορέσει να υπολογίσει τις αποστάσεις των τριών ναών με τέτοια ακρίβεια. Αν δε σε αυτό προσθέσουμε την προσωπική του γνωριμία με τον Σόλωνα, τα ταξίδια του στην Αίγυπτο, αλλά και την αναγνώρισή του σε πανελλήνιο επίπεδο ως ένα απ' τους Επτά Σοφούς, οδηγούμαστε στο να πιστέψουμε πως η συμμετοχή του στο εγχείρημα που εξετάζουμε είναι, αν όχι σίγουρη, εξαιρετικά πιθανή. κόμα αξίζει πιστεύω ν' αναφερθεί και η γνωριμία του Σόλωνα με ένα ακόμα πολύ σημαντικό πρόσωπο του αρχαίου ελληνικού κόσμου, για την οποία πληροφορούμαστε από τον βίο του αρχαίου Αθηναίου νομοθέτη, όπως μας τον παραδίδει στο έργο του «Βίοι Παράλληλοι» ο Πλούταρχος. Ο λόγος σαφώς γίνεται για το μεγάλο μαθηματικό, φυσικό, αστρονόμο, μηχανικό, μετεωρολόγο και προσωκρατικό φιλόσοφο Θαλή τον Μιλήσιο, έναν ακόμα από τους Επτά Σοφούς της αρχαίας Ελλάδας που έζησε την ίδια εποχή. Ο Θαλής, ένας από τους σπουδαιότερους ανθρώπους της εποχής εκείνης, κατά τον βιογράφο Πλούταρχο (Βίος Σόλωνος, παράγραφος 6), τουλάχιστον μία φορά, είχε δεχτεί επίσκεψη στο σπίτι του στην Μήλο από τον Σόλωνα, πράγμα το οποίο συνεπάγεται πως οι δύο άνδρες όντως γνωρίζονταν μεταξύ τους και άρα μία πιθανή συνεργασία τους δεν θα ήταν απίθανη.  Θαλής ο Μιλήσιος είχε ασχοληθεί με την επιστήμη της Γεωμετρίας και ιδιαιτέρως με τα ισοσκελή τρίγωνα (αφού πρώτος αυτός διατύπωσε το θεώρημα ότι «οι παρά τη βάση ισοσκελούς τριγώνου γωνίες είναι ίσες»), ενώ και αυτός, όπως και ο Σόλων, είχε κάνει ταξίδια στην Αίγυπτο και είχε γνωρίσει τον αιγυπτιακό πολιτισμό. Αυτός ήταν μάλιστα που εξέπληξε τους Αιγυπτίους υπολογίζοντας σωστά το ύψος της μεγάλης Πυραμίδας στην Γκίζα, χρησιμοποιώντας ως δεδομένο το μήκος της σκιάς της σε συγκεκριμένη ώρα της μέρας. Όλα αυτά καθιστούν πολύ πιθανό η ιδέα των ισοσκελών τριγώνων στην διάταξη των ναών να εισήχθη στην Ελλάδα από τον Θαλή τον Μιλήσιο και, με την βοήθεια των υπολογισμών ή έστω της μεθοδολογίας του, ο Σόλων και οι Αθηναίοι άρχοντες που τον ακολούθησαν να δημιούργησαν το ισοσκελές τρίγωνο των ναών που εξετάζουμε. κόμα και όσον αφορά το θέμα του συντονισμού του όλου εγχειρήματος στην αθηναϊκή επικράτεια με τις εργασίες στην Αίγινα, αν και δυστυχώς λίγες είναι οι πληροφορίες που έχουμε για το νησί αυτό και την διοίκησή του την εποχή εκείνη, αξίζει να αναφερθούν τρία γεγονότα που θα μπορούσαν να αποτελούν ενδείξεις, ή έστω λόγους, για μια πιθανή συνεργασία των Αιγινητών με τους Αθηναίους στο θέμα αυτό που έλαβε χώρα για λόγους μάλλον θρησκευτικούς. Αρχικά πρέπει ν' αναφερθεί πως τον καιρό εκείνο (ακόμα) οι σχέσεις του νησιού με τους Αθηναίους ήταν καλές, πράγμα που θα ευνοούσε μία πιθανή συνεργασία των δύο πλευρών. Ύστερα, αν το όλο εγχείρημα το είχαν θέσει επί τάπητος ο Σόλων και ο Θαλής, δύο άνθρωποι, η σοφία των οποίων ήταν σεβαστή σε όλη την Ελλάδα, θα ήταν λογικό οι κυβερνόντες του νησιού να δέχονταν να βοηθήσουν. Τέλος, τα χρόνια εκείνα, η Αίγινα ήταν μέτοχος στον εμπορικό σταθμό της Ναυκράτιδος, στην Αίγυπτο και ως εκ τούτου δεν θα ήταν απίθανο να είχε μία πρώτη εικόνα του τι ήθελαν ο Σόλων και ο Θαλής να πετύχουν ή ακόμα και να επεδίωκε να συμμετάσχει σε κάτι τέτοιο. Ωστόσο τα παραπάνω είναι μόνο ενδείξεις ... Στην νοτιοανατολική κορυφή του τριγώνου που μελετάμε βρίσκεται το ιερό του Σουνίου. Κατά την πρώτη οικοδομική φάση του τριγώνου στο Σούνιο είχε κατασκευαστεί ο ναός της Σουνιάδος Αθηνάς. Στην δεύτερη οικοδομική φάση όμως, στις αρχές του 5ου αιώνα προ Χριστού, χτίστηκε στο Σούνιο ο πρώτος ναός του Ποσειδώνα που έμελλε να καταστραφεί λίγο αργότερα από τους Πέρσες. Ο νέος αυτός ναός όμως ο οποίος θα ξαναχτιζόταν μετά τους περσικούς πολέμους είχε τοποθετηθεί σε σημείο τέτοιο ώστε η απόκλιση από το να είναι το τρίγωνο των τριών ναών ισοσκελές να γίνει ακόμα πιο μικρή. Θα μπορούσε άραγε αυτό να αποτελεί ένδειξη για το ότι οι αρχαίοι ήθελαν να διορθώσουν κατά το δυνατόν την εν λόγω απόκλιση με σκοπό το τρίγωνο να γίνει ακριβέστερα ισοσκελές;  δεύτερη κατασκευαστική φάση των τριών ναών που ακολούθησε, έλαβε χώρα αρκετές δεκαετίες αργότερα και συγκεκριμένα, στις αρχές του 5^ου προχριστιανικού αιώνα. Στο διάστημα μεταξύ του 500 και του 490 προ Χριστού, ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα ξαναχτίζεται, αφού ο πρώτος είχε καταστραφεί από πυρκαγιά. Στις αρχές επίσης του αιώνα, αλλά πριν τον Β΄ Περσικό πόλεμο (480-479), στον ιερό βράχο της Ακρόπολης, άρχισε να κατασκευάζεται ο λεγόμενος προ-Παρθενώνας, ένας ναός αφιερωμένος στην Αθηνά, η κατασκευή του οποίου σταμάτησε όταν οι Πέρσες κατέκαψαν την Αθήνα (το 480 προ Χριστού) και μέρη του οποίου (π.χ. σπόνδυλοι κιόνων) χρησιμοποιήθηκαν αργότερα στην κατασκευή του Παρθενώνα. Την ίδια εποχή τέλος, στο Σούνιο, χτίστηκε ο πρώτος ναός του Ποσειδώνα, σε σημείο τέτοιο, ώστε το τρίγωνο να γίνει πιο ισοσκελές με το ποσοστό της απόκλισης να μειώνεται από το 1,5% που ήταν ως τότε στο 0,94% που βρήκαμε πιο πριν. Ο νέος ναός δηλαδή θα διόρθωνε κάπως το ανθρώπινο λάθος το οποίο καθιστούσε το τρίγωνο μη ισοσκελές παρά τις προσδοκίες των κατασκευαστών του, όχι όμως τελείως, για τον απλούστατο λόγο ότι το σημείο όπου θα έπρεπε, λογικά, να χτιστεί ο ναός για να είναι το τρίγωνο τέλειο ισοσκελές θα έπρεπε να βρίσκεται 3.458 μέτρα νοτιοανατολικά του ναού του Ποσειδώνα και άρα, μέσα στην θάλασσα! Ο γεωγραφικός παράγων λοιπόν, στο σημείο αυτό αποκλείει την περίπτωση του τελείου ισοσκελούς, όχι όμως και την πρόθεση των αρχαίων Ελλήνων της εποχής να το ανακατασκευάσουν, διορθώνοντας κατά το δυνατόν τους λανθασμένους υπολογισμούς του παρελθόντος. εδομένου όμως του ότι όλοι όσοι προαναφέρθηκαν και κατά πάσα πιθανότητα συνέβαλαν στην πρώτη φάση των κατασκευών των ναών αυτών είχαν πεθάνει, ποιοι ήταν άραγε αυτοί που αποφάσισαν να συνεχίσουν το έργο τους; Αυτήν την φορά, οι απαντήσεις είναι λίγο πιο ξεκάθαρες, αν και πάλι καμία δεν μπορεί να δοθεί με απόλυτη βεβαιότητα. σον αφορά τους πολιτικούς ηγέτες που συνέχισαν το έργο, αν και στην περίπτωση της Αίγινας και πάλι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, στην περίπτωση των Αθηνών, ένα και μόνο πρόσωπο μεσουρανούσε την εποχή εκείνη και ως εκ τούτου ήταν και ο πιθανότερος συνεχιστής του εγχειρήματος που μελετάμε. Ο λόγος γίνεται σαφώς για τον Θεμιστοκλή ο οποίος, εκτός από την ναυμαχία της Σαλαμίνας για την οποία και έμεινε στην Ιστορία, είχε κάνει και πολλά σπουδαία πράγματα ως πολιτικός άρχων των Αθηνών, μεταξύ των οποίων σαφώς συγκαταλέγεται και η κατασκευή του τεράστιου αθηναϊκού στόλου που έμελλε να σώσει την Ελλάδα από την περσική εισβολή. Ο Θεμιστοκλής έγινε επώνυμος άρχων των Αθηνών το έτος 493 προ Χριστού και, ως εκ τούτου, η εποχή είναι ιδανική για να του αποδοθεί η κατασκευή των δύο ναών εντός της αθηναϊκής επικράτειας, αν και οι εργασίες στον δεύτερο ναό της Αφαίας στην Αίγινα θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν αρχίσει  λίγα έτη νωρίτερα. Η δεύτερη κατασκευαστική φάση του τριγώνου των τριών ναών έλαβε χώρα έναν περίπου αιώνα μετά την πρώτη. Ως εκ τούτου, οι εμπνευστές της, όποιοι και αν ήταν, δεν θα μπορούσαν πλέον να ζουν. Κατά λογική αναγκαιότητα λοιπόν και δεδομένου του ότι η μετακίνηση της κορυφής του τριγώνου στο Σούνιο φαίνεται να έλαβε χώρα κατόπιν νέων υπολογισμών, θα πρέπει κάποιος άλλος μεγάλος μαθηματικός να είχε αναλάβει το έργο της διόρθωσης των παλαιότερων γεωμετρικών υπολογισμών που εικάζουμε πως είχε κάνει ο Θαλής. Ποιος λοιπόν Έλληνας μαθηματικός που ζούσε στις αρχές του 5ου αιώνα προ Χριστού θα είχε περισσότερες πιθανότητες να κάνει τους υπολογισμούς σωστότερα απ' τον Θαλή εκτός από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο; Και ακόμα, ίσως και να μην είναι και τόσο τυχαίο το ότι κάποιοι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς θεωρούν τον Πυθαγόρα ως έναν ακόμα από τους Επτά Σοφούς της αρχαίας Ελλάδος, τοποθετώντας τον στην ίδια κατηγορία με τον Σόλωνα και τον Θαλή που όπως ήδη είδαμε, κάλλιστα θα μπορούσαν να έχουν εμπλακεί στην προηγούμενη φάση της οικοδόμησης των τριών ναών...  αλλαγή όμως της θέση του ναού που αποτελούσε το άκρο του ισοσκελούς τριγώνου στην περίπτωση του Σουνίου είναι πιθανότατο ως βέβαιο να χρειάστηκε νέους και ακριβέστερους γεωμετρικούς υπολογισμούς για να λάβει χώρα. Και δεδομένου του ότι ο Θαλής ο Μιλήσιος δεν ζούσε πλέον, κάποιος άλλος μεγάλος Έλληνας μαθηματικός θα έπρεπε να αναλάβει το έργο των μαθηματικών και γεωμετρικών υπολογισμών. Και το επικρατέστερο άτομο για αυτήν την δουλειά δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο. Ο Πυθαγόρας, άλλος ένας μελετητής της Γεωμετρίας και των τριγώνων, αν και σε προχωρημένη ηλικία τον καιρό εκείνο, υπήρξε μαθητής του Θαλή του Μιλήσιου και άρα θα ήταν πολύ πιθανό να γνώριζε τα πάντα σχετικά με την Ιερή Γεωμετρία που ο δάσκαλός του χάραξε στην γη της Αττικής και, διά μέσω της θαλάσσης, στο νησί της Αίγινας. Και δεν θεωρώ καθόλου τυχαίο ότι και αυτός, σύμφωνα με κάποιους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς (όχι όμως όλους) θεωρείται ως ένας από τους Επτά Σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Ως εκ τούτου θα ήταν πολύ πιθανό αυτός να είχε κάνει τους υπολογισμούς για την χάραξη του νέου τριγώνου των ναών της Αττικής. σο για την τρίτη και τελευταία κατασκευαστική φάση των ναών, η οποία έλαβε χώρα στην αρχή της Κλασικής Εποχής (480-323 προ Χριστού), δεν θα γίνει ιδιαίτερος λόγος καθώς ουσιαστικά επρόκειτο για την ανακατασκευή των δύο εκ των τριών ναών του ισοσκελούς τριγώνου, ακριβώς επειδή αυτοί καταστράφηκαν κατά την περσική εισβολή. Έτσι και ενώ στην Αίγινα δεν υπήρξε καμία νέα οικοδομική δραστηριότητα κοντά στο ιερό της Αφαίας, τον καιρό που στο πολιτικό στερέωμα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας μεσουρανούσε ο Περικλής, έλαβε χώρα ένα σπουδαίο οικοδομικό πρόγραμμα με στόχο την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων από τους Πέρσες ναών. Έτσι το 444 προ Χριστού ανοικοδομήθηκε ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο, ενώ από το 447 ως το 438 χτιζόταν στην Ακρόπολη των Αθηνών ο Παρθενώνας. Μόνος ναός που προηγήθηκε αυτού του οικοδομικού κύματος, ο ναός της Σουνιάδος Αθηνάς που επίσης ανοικοδομήθηκε, αλλά περί το 470 προ Χριστού. Η φάση αυτή της ανοικοδόμησης όμως οι πιθανότητες είναι να μην είχε σκοπό το να ξαναφτιάξει το ισοσκελές τρίγωνο του Θαλή ή αυτό του Πυθαγόρα. Κατά πάσαν πιθανότητα αυτό συνέβη κατά τρόπο ακούσιο, με την ανακατασκευή όλων των αρχαίων ναών. Ωστόσο και το να υπήρχε και μία αμυδρά σκοπιμότητα στην ανακατασκευή του τριγώνου από τον Περικλή δεν θα πρέπει να αποκλειστεί - όχι τελείως τουλάχιστον - ειδικά στην περίπτωση που ένας από τους Αθηναίους πολιτικούς που συνέβαλαν στην κατασκευή του πρώτου τριγώνου ήταν ο παππούς του, ο Μεγακλής. Ο ιερός βράχος της Ακροπόλεως των Αθηνών αποτελούσε την βόρεια κορυφή του τριγώνου των τριών ιερών. Στον ιερό βράχο οικοδομήθηκαν ναοί και κατά την πρώτη και κατά την δεύτερη οικοδομική φάση του τριγώνου. Το Εκατόμπεδον χτίστηκε στις αρχές του 6ου και ο προ-Παρθενώνας άρχισε να χτίζεται (χωρίς να προλάβει να ολοκληρωθεί) στις αρχές του 5ου προχριστιανικού αιώνα. Μετά την καταστροφή των ναών της Ακρόπολης από τους Πέρσες το 480 προ Χριστού, κατά την διάρκεια του Χρυσού Αιώνα του Περικλέους, στην θέση του δεύτερου ναού χτίστηκε ο γνωστός ανά την Υφήλιο Παρθενών, ενώ εκεί όπου άλλοτε βρισκόταν το Εκατόμπεδον στήθηκε ο κοινός βωμός Παρθενώνα και Ερεχθείου. α άτομα λοιπόν που προαναφέρθηκαν και εντάχθηκαν στα ιστορικά πλαίσια των δύο κύκλων των κατασκευών στο ισοσκελές τρίγωνο των τριών αρχαίων ναών, είναι οι ηγέτες των Αθηνών και οι μεγάλοι άνδρες του ελληνικού πνεύματος που είναι πιο πιθανό να αποφάσισαν την δημιουργία του ισοσκελούς τριγώνου των τριών αυτών ναών. Ο Σόλων, ίσως και ο Μεγακλής, στην πρώτη φάση, με την βοήθεια του Θαλή του Μιλήσιου, είναι οι πιθανότεροι εμπνευστές του πρώτου τριγώνου του Εκατομπέδου της Ακρόπολεως, του πρώτου ναού της Αφαίας και του ναού της Σουνιάδος Αθηνάς. Και ύστερα οι πιθανότεροι για να τροποποίησαν το τρίγωνο αυτό με σκοπό να το κάνουν πιο σωστό ως προς την ιδιότητα των ίσων σκελών, δεν ήταν άλλοι από τον Θεμιστοκλή και τον Πυθαγόρα τον Σάμιο. λα αυτά όμως γενούν πολλά ακόμα ερωτήματα. Ποιος ο σκοπός αυτού, αλλά και τόσων άλλων τριγώνων της Ιερής Γεωμετρίας στην Ελλάδα και αλλού; Ποια η χρησιμότητά του; Και γιατί το θέμα των τριγώνων της Ιερής Γεωμετρίας - τουλάχιστον όσον αφορά την Αττική - φαίνεται να συνδέεται με την «ομάδα» των Επτά Σοφών της αρχαίας Ελλάδας; Τέλος, αν υπάρχει κάποια τέτοια περίπτωση, τι μπορεί να κρύβεται πίσω από το τρίγωνο των τριών ναών που εξετάσαμε; ο να ψάξει κανείς για απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα και σε άλλα τόσα που στην πορεία μοιραία θα προκύψουν είναι κάτι πραγματικά δύσκολο και το να προσπαθήσει να βγάλει βιαστικά συμπεράσματα σίγουρα εσφαλμένο. Ως εκ τούτου, ας αναλογιστούμε ποια μυστικά μπορεί να κρύβονται πίσω από τις γραμμές αυτές στον χάρτη της Αττικής και ποιο να είναι το μυστικό που περιμένει να ανακαλυφθεί. Και επειδή έχω κάποιες - αμυδρές ακόμα - ενδείξεις για το τι μπορεί να κρύβεται πίσω από το τρίγωνο αυτό, δεν αποκλείεται κάποια στιγμή, σύντομα ελπίζω, να επανέλθω στο θέμα με νέο μου άρθρο ...  Αναρτήθηκε από Λεωνίδας Μανιάτης

 ΠΗΓΗ